Święta często przedstawiane są jako czas radości, spokoju i odpoczynku. Jednak, gdy prezenty zostaną rozdane, a kolacja zjedzona, wiele osób czuje zmęczenie, napięcie albo potrzebę wycofania się i „pobycia samemu ze sobą”?
„Dlaczego tak się czuję, skoro wszystko było w porządku?”
Odpowiedź jest prostsza i bardziej wspierająca, niż mogłoby się wydawać:
święta są okresem dużego obciążenia emocjonalnego i fizjologicznego, nawet jeśli przebiegają w miłej atmosferze.
Dlaczego święta są emocjonalnie wymagające?
1. Intensywne interakcje społeczne
Badania psychologiczne pokazują, że długotrwałe i intensywne kontakty społeczne – zwłaszcza w rodzinnych kontekstach – zwiększają obciążenie emocjonalne i poznawcze. Święta często oznaczają powrót do dawnych ról, oczekiwań i dynamik, co wymaga dużej regulacji emocji. Dla wielu „powrót do domu” wiąże się z ponownym przeżywaniem dawno już zakopanych emocji i odkopywanie nieprzyjemnych tematów.
2. Wysokie oczekiwania i presja norm kulturowych
Normy społeczne związane ze „świątecznym ideałem” mogą wzmacniać stres i rozczarowanie, gdy rzeczywistość nie spełnia naszych wyobrażeń. Im większa różnica między „jak powinno być” a „jak jest”, tym większe napięcie psychiczne. Porównywanie się do innych jest rzeczą ludzką, jednak często powoduje, że czujmy, że nie spełniamy określonych „standardów”. W czasie świąt może to być odpowiednia ilość prezentów czy potraw na stole lub spędzanie czasu z osobami, które mają na nas negatywny wpływ tylko dlatego, że „to w końcu święta i należy je spędzić z rodziną”.
3. Przeciążenie sensoryczne i brak rutyny
Zmiana rytmu dnia, hałas, bodźce zapachowe, światło, nadmiar rozmów i informacji czyli wszystko to zwiększa aktywację układu nerwowego. Badania nad stresem pokazują, że brak przewidywalności i struktury podnosi poziom pobudzenia i zmniejsza zdolność do regeneracji naszego organizmu.
4. Kontakt z tematami straty i braku
Święta mogą uwydatniać nieobecność bliskich, samotność lub żałobę. Psychologia emocji wskazuje, że okresy symboliczne (takie jak święta) nasilają przeżywanie strat i emocji związanych z przeszłością.
Dlaczego po świętach czujemy się wyczerpani?
Zmęczenie po świętach nie jest oznaką słabości.
To naturalna reakcja organizmu po długotrwałej aktywacji układu stresowego. Układ nerwowy potrzebuje czasu, by wrócić z trybu mobilizacji do trybu regeneracji. Badania nad fizjologią stresu pokazują, że nawet pozytywne wydarzenia wymagają energii adaptacyjnej. Innymi słowy: nawet „dobre święta” kosztują.
Jak łagodnie zresetować się po świętach - 3 krótkie kroki
1. Dzień o obniżonej stymulacji
Zadbaj o jeden dzień z minimalną ilością bodźców: cisza, mniej ekranów, brak planów. To pomaga obniżyć pobudzenie autonomicznego układu nerwowego i wspiera powrót do równowagi.
2. Powrót do ciała przez prostą praktykę uważności
Kilka minut świadomego oddechu lub skanu ciała przywraca poczucie bezpieczeństwa i obecności. Badania nad mindfulness wskazują, że takie praktyki wspierają regulację emocji i obniżają napięcie.
3. Symboliczne domknięcie świątecznego czasu
Zapisanie kilku zdań:
co było trudne,
co było dobre,
co chcesz zostawić za sobą,
pomaga psychice przejść z trybu intensywności do etapu integracji doświadczeń.
Święta nie muszą być idealne, by były ważne. A zmęczenie po nich nie oznacza, że coś poszło nie tak – oznacza, że przeżyłeś intensywny czas. Regeneracja nie jest luksusem. Jest naturalnym kolejnym krokiem.
📚 Bibliografia
Kabat-Zinn, J. (2013). Full Catastrophe Living. Bantam Books.